Ιωάννα Καρυστιάνη: Η ελευθερία του καλλιτέχνη ισούται με χίλιες αιχμαλωσίες

«Μπορώ να πω ότι έχω πολύ άγχος. Οι συναντήσεις με παιδιά είναι από τις πιο δύσκολες, γιατί κατά κύριο λόγο είναι ανυπόκριτα και αυθόρμητα» παραδέχθηκε με αφοπλιστική ειλικρίνεια στην αρχή της συνάντησης μας η κα Ιωάννα Καρυστιάνη στα παιδιά του Γυμνασίου και του Λυκείου της Ελληνογερμανικής Αγωγής. «Χαίρομαι που είμαι εδώ και θα βάλω τα δυνατά μου να μην βαρεθείτε» είπε η δυναμική αυτή πολυτάλαντη γυναίκα. «Από πολύ μικρή είχα την πετριά να γράφω και να ζωγραφίζω. Όταν ήμουν έντεκα ετών έστελνα έργα μου σε ένα περιοδικό της τότε εποχής. Μετά κρύφτηκα ως παράνομη λάτρης της λογοτεχνίας και σε μεγάλη ηλικία εξέδωσα το πρώτο μου σύγγραμμα.

Δεν παραπονιέμαι. Για μένα είναι κατάθεση ψυχής, όταν δουλεύω. Καταβάλλω μεγάλη προσπάθεια να βελτιώσω τις τεχνικές μου. Πιστεύω ότι το γράψιμο και η ανάγνωση της λογοτεχνίας είναι λύτρωση. Μου αρέσει να καταπιάνομαι με ανθρώπους της καθημερινότητας, όχι για να αισθάνομαι ασφαλής, αλλά επειδή πιστεύω ότι δεν είναι αδιάφοροι. Ανακάλυψα ότι η γλώσσα είναι το κλειδί καταρχάς για την επικοινωνία του ανθρώπου με τον εαυτό του, γιατί μέσα του συνωστίζονται τα ερωτήματα, οι αγωνίες του και, εάν δεν μπορεί να βρει τις ακριβείς και σαφείς λέξεις που αποδίδουν τα νοήματα, δεν μπορεί να συνεννοηθεί τελικά με κανέναν. Με τη γλώσσα διαμορφώνουμε και συνειδήσεις. Εξάλλου η γλώσσα είναι ένας αξιόπιστος μάρτυρας κάθε διαφορετικής εποχής. Σε ό,τι αφορά εμένα, μου αρέσει πάρα πολύ να μελετώ, πιστεύω πως μια ζωή ολόκληρη για να μάθω καλά ελληνικά δεν μου φτάνει. Είναι ηδονή για μένα, όταν διαβάζω κείμενα με επεξεργασμένη γλώσσα, δεν εννοώ εξεζητημένη, αλλά που να σε κρατάει σε εγρήγορση».

Η συγγραφέας ομολογεί πως δεν αισθάνεται τελείως ελεύθερη όταν γράφει, «γιατί ούτε η ελευθερία του καλλιτέχνη είναι αλήθεια, ισούται με χίλιες αιχμαλωσίες. Προσωπικά αισθάνομαι ότι μπορώ να αναπνεύσω λίγο πιο ελεύθερα μέσα σε αυτή την εξουθενωτική και ασφυκτική πραγματικότητα της καθημερινότητας».

Εντυπωσιακή ήταν η παραδοχή από μέρους της συγγραφέως ότι τα έργα της δε θα είναι ποτέ από τα πιο ικανά να συναρπάσουν τον αναγνώστη. «Γνωρίζω ότι δε θα φτάσω ποτέ τα μεγάλα επίπεδα, αλλά δεν πειράζει. Κανείς δεν μπορεί να γράψει αυτό το βιβλίο που θα εμφανίσει την ανάγκη να γραφούν άλλα. Ο καθένας ανάβει το δικό του κερί ή τον δικό του προβολέα. Όσον αφορά στις κριτικές, πιστεύω ότι πρέπει να σέβεται κανείς τον καλλιτέχνη. Μερικές φορές προϊδεάζουν λανθασμένα και σήμερα η αρνητική κριτική έχει γίνει κάπως της μόδας. Μερικές φορές κιόλας αυτός που την έχει γράψει δεν έχει καν παρακολουθήσει ή διαβάσει το έργο».

Σχετικά με την ταινία του συζύγου της, του Παντελή Βούλγαρη, «Μικρά Αγγλία» σε δικό της σενάριο δηλώνει: «Όταν είδα ολοκληρωμένη τη «Μικρά Αγγλία», δεν ένιωσα κάποια έκπληξη, γιατί ήμουν εκεί συνέχεια. Επιβεβαίωσε όμως την εκτίμηση και την ευγνωμοσύνη που ένιωθα για όλους τους συντελεστές σε όλα τα στάδια του γυρίσματος, γιατί δουλέψαμε όλοι πάρα πολύ σοβαρά. Εκπλήσσομαι με τη δύναμη που αντλούν οι ηθοποιοί όταν κάθονται μπροστά στην κάμερα, γιατί στην ταινία δεν φαίνεται το πρόσωπο του σεναριογράφου.

Οι γυναίκες στην εποχή της ταινίας μού είχαν προκαλέσει ένα μεγάλο θαυμασμό για την αυταπάρνησή τους. Ο ρόλος του συγγραφέα δεν είναι να κατακρίνει το ρόλο της γυναίκας εκείνης της εποχής. Βέβαια είμαι πάρα πολύ αυστηρή με τη μητέρα των δύο κοριτσιών, αλλά όπως φάνηκε, αυτή η αναζήτησή της για το συμφέρον, την τιμώρησε αργότερα για τις πρωτοβουλίες που είχε πάρει και για την τυφλή προσήλωσή της στα «πρέπει της εποχής». Και συνεχίζει χειμαρρώδης: «Τα βιβλία του συγγραφέα δεν μπορούν να αποτελέσουν ψυχικό φάρμακο, αλλά, αν σου μένουν έστω τρεις γραμμές από ένα βιβλίο, μπορεί αυτό να σε βοηθήσει. Το διήγημα είναι κάτι που λατρεύω αλλά πιστεύω πως πιο δύσκολο είναι το μυθιστόρημα στη συγγραφή του. Είναι κάτι πολύ πιο σύνθετο, έχεις πάρα πολλά πρόσωπα και στην κύρια ιστορία εμπλέκονται και άλλες δορυφορικές, και ας μην ξεχνάμε ότι έχεις να εξετάσεις πάρα πολλές σελίδες που πρέπει να έχουν νόημα. Εγώ η ίδια έχω πολλές απαιτήσεις και από τον αναγνώστη. Δεν πρέπει να το ξεφυλλίζει το βιβλίο».

Με αυτόν τον τρόπο έκλεισε η καθηλωτική συζήτηση με την κα Ιωάννα Καρυστιάννη, τη μεγάλη κυρία της νεοελληνικής λογοτεχνίας, κατά τη διάρκεια της οποίας το νεαρό της ακροατήριο τη «βομβάρδιζε» με ερωτήσεις.

#ΛογοτεχνικόΚαφενείο